"Tam była granica"

„Tam była granica” jest podróżą wzdłuż byłej polsko-radzieckiej granicy, istniejącej

do ataku ZSSR na Polskę 17- tego września 1939 roku.

To historia o starej polskiej granicy w nowym ukraińskim państwie.

Podróż ta zawiodła mnie do małych wiosek i miasteczek dzisiejszej Ukrainy.

W poszukiwaniu opowieści o granicy, która 80 lat temu przechodziła przez te tereny, dojeżdżałam do miejsc gdzie urywają się drogi, na zapomniane cmentarze, do wiosek, których już nie ma, bądź tych, które zaraz opustoszeją.

Z tej podróży wyłania się obraz codziennego życia Ukrainy, tej oddalonej od miast i pędu współczesności, gdzie rytm dnia regulowany jest porą dojenia i wypasu, a na drogach królują 30 i 40 letnie Łady.

To Ukraina byłego polskiego pogranicza. Ziemia losów powikłanych. Dawniej była tam Polska, a teraz do Polski bliżej jest niż do Kijowa - mówią śmiejąc się ludzie. Większość młodych albo pracuje w Polsce albo pracowała. Wyjeżdżają z Ukrainy. Za pracą, za lepszym życiem.

Na starych terenach przygranicznych niewiele zostało Polaków. Żyją tu głównie Ukraińcy, niektórzy mieli polskich dziadków, ale tych też mało. A gdzie Polacy z Waszej wsi? Wyjechali, pomordowani, poumierali - odpowiadają bohaterowie moich zdjęć.

Historie z dawnych lat pozostały w ludziach. Najstarsi pamiętają Polskę, pamiętają wiersze

i piosenki których uczyli się w polskich szkołach. Niektóre zniekształcone są przez pamięć

i czas, inne - recytowane nienaganną, przedwojenną polszczyzną.

„A o tych po drugiej stronie Zbrucza mówimy Moskale. Jak za Polski, kiedy Moskal stał

za rzeką” -  tłumaczyli mi mieszkańcy nadzbruczańskich wsi.

Pojęcie granicy nie jest jednoznaczne. Granica, która z założenia dzieli, jest tu także symbolicznym łącznikiem, zaproszeniem do rozmowy, początkiem relacji jaka tworzy się między autorem i bohaterem, a w mikro wymiarze - dialogiem polsko-ukraińskim.

Projekt został zrealizowany z środków stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2019.